جرم جعل امضا + نحوه اثبات و شکایت جعل امضا

جرم جعل امضا یکی از جرایمی است که ممکن است برای هر کسی در طول زندگی پیش بیاید؛ چه در یک معامله ساده، چه در اسناد رسمی و حتی در قراردادهای کاری. بسیاری از افراد تا زمانی که با این موضوع درگیر نشوند، تصور دقیقی از ماهیت این جرم، نحوه اثبات آن و مراحل پیگیری قانونی‌اش ندارند.

در ابتدا، اگر با این مشکل روبه‌رو شده‌اید و نیاز به مشاوره یا اقدام قضایی دارید، حتماً با یک وکیل کیفری مشورت کنید. چون این نوع پرونده‌ها حساسیت زیادی دارند و نقش وکیل در اثبات یا رد جرم بسیار کلیدی است.

جرم جعل امضا یعنی نوشتن یا تقلید امضای فردی دیگر بدون رضایت او، به‌قصد فریب یا سوءاستفاده، و این عمل طبق قانون ایران یک جرم کیفری محسوب می‌شود که بسته به نوع سند (رسمی یا عادی) مجازات آن می‌تواند از ۶ ماه تا ۱۰ سال حبس باشد. برای اثبات جعل امضا معمولاً از کارشناسی رسمی خط و امضا استفاده می‌شود.

اما مدارک تکمیلی مثل پیامک، شهادت شهود یا سابقه رابطه طرفین هم می‌تواند به قاضی در تشخیص کمک کند. برای شکایت از جعل امضا، فرد باید با در دست داشتن اصل سند و مدارک هویتی به دادسرا مراجعه کرده و شکایت کیفری تنظیم کند؛ در مراحل بعدی، پرونده به شعبه بازپرسی ارجاع شده و پس از بررسی‌های کارشناسی و قضایی، درباره جاعل تصمیم‌گیری می‌شود.

جعل امضا چیست و چه زمانی جرم محسوب می‌شود؟

به طور کلی، جرم جعل امضا زمانی اتفاق می‌افتد که فردی بدون اجازه یا اطلاع شخص دیگر، امضای او را روی سندی (اعم از رسمی یا غیررسمی) درج کند، به‌طوری که آن سند واقعی به‌نظر برسد و بتوان از آن سوءاستفاده کرد. یعنی هدف از این کار فریب دادن دیگران یا کسب منفعت شخصی است.

طبق قانون مجازات اسلامی، جعل زمانی جرم محسوب می‌شود که قصد تقلب یا فریبکاری در آن وجود داشته باشد. صرف شبیه‌سازی امضا (مثلاً برای تمرین یا شوخی) اگر بدون قصد فریب انجام شده باشد، ممکن است جرم تلقی نشود.

اما وقتی این امضا برای استفاده در یک قرارداد، چک، سفته یا سند مهم به کار رود، ما با جرم جعل امضا مواجه هستیم. در چنین مواردی، به‌ویژه اگر جعل امضا در اسناد مالی یا حقوقی اتفاق افتاده باشد، مشاوره با یک وکیل قراردادها می‌تواند از بروز خسارات جدی جلوگیری کرده و مسیر حقوقی پیگیری را هموارتر کند.

انواع جعل امضا در قانون

جعل امضا از نظر حقوقی به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود: جعل مادی و جعل معنوی.

جعل امضا مادی

جعل امضای مادی یعنی دست بردن فیزیکی در سند. یعنی کسی واقعاً روی کاغذ یا سند، امضای شخص دیگری را جعل کند یا مثلاً امضای خودش را تغییر دهد تا شبیه امضای دیگری شود. مانند امضای چک به جای صاحب حساب، امضای قرارداد یا رسید به اسم فردی دیگر، تقلید از امضای یک شخص معروف یا مقام دولتی.

جعل امضا معنوی

جعل امضای معنوی به معنای دستکاری در محتوای واقعی سند است، بدون اینکه سند از لحاظ فیزیکی دستکاری شده باشد. یعنی امضا ممکن است واقعی باشد، اما محتوای سند خلاف واقع باشد یا سوءاستفاده‌ای از امضا صورت گرفته باشد. مانند استفاده از امضای سفید امضا برای تنظیم متن دلخواه، تغییر تاریخ یا محتوای قرارداد بعد از امضا، نوشتن مطالبی در سند که امضاکننده با آن‌ها موافق نبوده.

مصادیق رایج جرم جعل امضا

جرم جعل امضا در موقعیت‌های مختلفی اتفاق می‌افتد. برخی از مصادیق رایج آن عبارت‌اند از:

• جعل امضا در قراردادهای ملکی و قولنامه‌ها

• جعل امضا در چک و سفته

• جعل امضا در نامه‌های اداری

• جعل امضا در فرم‌های بانکی یا مالی

• جعل امضا در وکالت‌نامه یا توافق‌نامه‌ها

در تمامی این موارد، اگر امضایی به نام شما درج شده ولی شما آن را انجام نداده‌اید، می‌توانید شکایت تنظیم کرده و ماجرا را پیگیری کنید.

اثبات جرم جعل امضا چگونه انجام می‌شود؟

یکی از چالش‌های اصلی در پرونده‌های جرم جعل امضا، نحوه اثبات آن است. معمولاً این کار از طریق کارشناسی خط و امضا انجام می‌شود. روند کار به این صورت است:

1. کارشناسی رسمی خط و امضا: قاضی پرونده دستور می‌دهد امضای جعلی با نمونه‌های رسمی امضای شما مقایسه شود.

2. مقایسه با مدارک معتبر: مثل شناسنامه، کارت ملی، اسناد ثبتی و هر سندی که امضای واقعی شما روی آن باشد.

3. اظهارات شهود یا طرفین معامله: در برخی موارد، شهود یا کسانی که در زمان امضای سند حضور داشته‌اند نیز شهادت می‌دهند.

به همین دلیل است که گفته می‌شود در این نوع پرونده‌ها، کمک گرفتن از یک وکیل کیفری باتجربه مانند سامان مقیمی بسیار حیاتی است. چون روند کارشناسی و دفاع حقوقی پیچیدگی‌هایی دارد که شخص عادی ممکن است از آن‌ها آگاهی نداشته باشد.

مجازات جرم جعل امضا چیست؟

مطابق ماده ۵۲۳ به بعد از قانون مجازات اسلامی، جرم جعل امضا اگر در اسناد رسمی اتفاق بیفتد، مجازات سنگین‌تری دارد. به‌طور کلی مجازات این جرم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• حبس از ۶ ماه تا ۵ سال

• جزای نقدی

• در برخی موارد، ممنوعیت از اشتغال در مشاغل دولتی

اگر جعل امضا در اسناد عادی (مثل قولنامه دستی یا فرم‌های داخلی شرکت‌ها) انجام شود، باز هم جرم محسوب می‌شود، ولی شدت مجازات آن ممکن است کمتر از جعل در اسناد رسمی باشد. در ادامه به صورت مفصل مجازات جرم جعل امضا در جدول زیر اورده شده است:

تفاوت جعل امضا با استفاده از سند مجعول

گاهی شخصی امضای شما را جعل نمی‌کند، ولی از سندی استفاده می‌کند که امضای جعلی روی آن است. در این حالت، استفاده‌کننده مرتکب جرم دیگری شده که به آن استفاده از سند مجعول می‌گویند. این هم جرم مستقلی است و حتی اگر شخص خودش امضا را جعل نکرده باشد، صرف استفاده آگاهانه از آن سند می‌تواند پیگرد قانونی داشته باشد.

نحوه شکایت از جعل امضا

اگر احساس می‌کنید که جرم جعل امضا در مورد شما اتفاق افتاده، مراحل زیر را طی کنید:

1. تهیه مدارک: سندی که امضای شما روی آن جعل شده را تهیه و نگهداری کنید.

2. تنظیم شکواییه: با کمک وکیل کیفری یا به‌صورت شخصی، یک شکواییه در سامانه ثنا یا دادسرا ثبت کنید.

3. درخواست کارشناسی امضا: در متن شکایت، درخواست بررسی کارشناسی خط و امضا را مطرح نمایید.

4. مراجعه به دادسرا: پرونده به دادسرای عمومی ارجاع می‌شود و تحقیقات آغاز می‌شود.

فراموش نکنید که برای تسریع و تقویت پرونده، حتماً اسناد هویتی و نمونه‌های امضای واقعی خود را در اختیار مرجع قضایی قرار دهید.

چه کسی می‌تواند از جعل امضا شکایت کند؟

در پرونده‌های جرم جعل امضا، فقط صاحب اصلی امضا (یا نماینده قانونی‌اش) حق شکایت دارد. اگر شخص دیگری متوجه موضوع شود، نمی‌تواند به‌تنهایی شکایت کیفری مطرح کند؛ مگر آنکه خود ذی‌نفع باشد.

مدت زمان رسیدگی به شکایت جعل امضا چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به این نوع پرونده‌ها بسته به پیچیدگی آن، حجم کار کارشناسان و نظر دادگاه متفاوت است. اما به‌طور معمول، کارشناسی امضا و مراحل دادرسی ممکن است بین ۳ تا ۶ ماه طول بکشد. در برخی پرونده‌های پیچیده‌تر، این زمان بیشتر نیز می‌شود.