نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری

اگر تصمیم دارید از یک اداره، سازمان دولتی یا نهاد عمومی شکایت کنید، شاید اولین چیزی که ذهنتان را درگیر کند، نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری باشد. خیلی از مردم دقیق نمی‌دانند که دیوان عدالت اداری چه کاری انجام می‌دهد، چه شکایت‌هایی را بررسی می‌کند، یا اصلاً چطور باید از طریق آن حق خودشان را بگیرند.

در این مقاله، قدم‌به‌قدم و با زبانی ساده، همه چیز درباره‌ی نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری را توضیح می‌دهیم تا بتوانید بدون استرس مسیر قانونی‌تان را طی کنید. در همین ابتدا بد نیست بدانید اگر در این مسیر به مشکلی برخوردید، کمک گرفتن از وکیل دیوان عدالت اداری می‌تواند خیلی از دردسرها را کم کند، چون این نوع پرونده‌ها قوانین و جزئیات خاصی دارند که گاهی افراد عادی از آن‌ها اطلاع ندارند.

موارد طرح شکایت در دیوان عدالت اداری

برای آشنایی با نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، ابتدا باید بدانید چه نوع شکایت‌هایی در این مرجع قابل طرح است. به طور کلی، دیوان عدالت اداری به شکایت‌ها و اعتراضاتی رسیدگی می‌کند که علیه تصمیم‌ها یا اقدامات نهادهای دولتی و عمومی صورت می‌گیرد. مهم‌ترین موارد قابل طرح در دیوان عبارت‌اند از:

1. اعتراض به تصمیم‌ها و اقدامات ادارات دولتی، شهرداری‌ها، سازمان‌ها و نهادهای عمومی.

2. شکایت از آرای قطعی کمیسیون‌ها و هیأت‌های اداری مانند کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری، هیأت حل اختلاف مالیاتی یا کارگر و کارفرما.

3. درخواست ابطال مصوبه‌ها یا بخشنامه‌هایی که خلاف قانون یا خارج از حدود اختیارات دستگاه صادر شده‌اند.

4. اعتراض کارکنان دولت یا دستگاه‌های عمومی نسبت به تصمیم‌هایی که منجر به تضییع حقوق استخدامی آن‌ها شده است.

اگر شکایت شما در یکی از این دسته‌ها قرار می‌گیرد، می‌توانید مراحل نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری را آغاز کنید.

مراحل قدم به قدم شکایت در دیوان عدالت اداری

مراحل شکایت در دیوان عدالت اداری به صورت مرحله‌به‌مرحله تنظیم شده تا روند رسیدگی واضح و منظم باشد. در ادامه، هر مرحله از ثبت شکایت تا پیگیری و دریافت رأی برای شما آورده شده است:

مرحله اول: ثبت‌نام در سامانه ثنا و ورود به سامانه ساجد

اولین گام در نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، ثبت‌نام در سامانه ثنا است. همه‌ی افراد باید برای احراز هویت و ارسال دادخواست، حساب کاربری در این سامانه داشته باشند. پس از ثبت‌نام و دریافت رمز شخصی، باید به سامانه ساجد، مخصوص دیوان عدالت اداری، مراجعه کنید و با همان رمز وارد شوید. در سامانه ساجد، گزینه‌ای با عنوان «ثبت دادخواست جدید» وجود دارد که با کلیک روی آن، فرآیند طرح شکایت آغاز می‌شود.

مرحله دوم: انتخاب نوع دادخواست

در گام دوم از نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، باید نوع شکایت خود را مشخص کنید. سه حالت وجود دارد:

1. دادخواست بدوی (برای شکایت اصلی)،

2. تجدیدنظرخواهی (در صورت اعتراض به رأی بدوی)،

3. اعاده دادرسی یا اعتراض ثالث.

انتخاب درست نوع دادخواست اهمیت زیادی دارد؛ چون اگر نوع آن اشتباه انتخاب شود، پرونده شما رد یا به مرجع دیگری ارسال می‌شود.

مرحله سوم: تکمیل فرم دادخواست

در این بخش از نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، باید فرم اصلی شکایت را پر کنید. فرم شامل چند قسمت است:

• مشخصات کامل شاکی (نام، کد ملی، نشانی دقیق، شماره تماس)

• مشخصات طرف شکایت (نام سازمان، اداره یا نهاد مربوطه)

• موضوع شکایت (مثلاً ابطال تصمیم، لغو بخشنامه، اعتراض به رأی کمیسیون و غیره)

• شرح شکایت (بیان مختصر ماجرا و دلایل اعتراض)

• خواسته نهایی (یعنی نتیجه‌ای که انتظار دارید)

توصیه می‌شود شرح شکایت به صورت کوتاه، مستند و کاملاً مشخص نوشته شود و از بیان توضیحات احساسی یا کلی پرهیز کنید.

مرحله چهارم: بارگذاری مدارک و مستندات

یکی از بخش‌های حیاتی در نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، ارائه مدارک معتبر است. در سامانه ساجد، بخشی برای بارگذاری اسناد وجود دارد. مدارک معمولاً شامل موارد زیر است:

• تصویر کارت ملی و شناسنامه،

• مدرکی که از آن شکایت دارید (مثلاً رأی، نامه یا تصمیم)،

• سایر اسناد مرتبط که دلایل شما را ثابت می‌کند.

اگر مدارک ناقص باشد یا کیفیت اسکن پایین باشد، اخطاری برای رفع نقص صادر می‌شود و تا زمان رفع آن، رسیدگی انجام نمی‌شود.

مرحله پنجم: پرداخت هزینه دادرسی

در روند نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، بعد از تکمیل دادخواست باید هزینه دادرسی را به صورت الکترونیکی پرداخت کنید. مبلغ هزینه بسته به نوع شکایت متفاوت است، اما معمولاً رقم آن زیاد نیست. پرداخت فقط از طریق درگاه‌های رسمی سامانه انجام می‌شود و نیازی به مراجعه حضوری نیست.

مرحله ششم: ثبت نهایی دادخواست

پس از پرداخت هزینه و اطمینان از کامل بودن اطلاعات، باید دادخواست را ثبت نهایی کنید. بعد از ثبت، یک کد رهگیری برای شما صادر می‌شود. این کد بسیار مهم است، زیرا با استفاده از آن می‌توانید وضعیت شکایت را از مرحله‌ی بررسی تا صدور رأی پیگیری کنید. در این بخش از نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، باید حتماً نسخه‌ای از رسید و کد رهگیری را ذخیره یا پرینت بگیرید.

مرحله هفتم: ارجاع پرونده به شعبه مربوطه

پس از ثبت موفق دادخواست، پرونده شما به‌صورت سیستمی به یکی از شعب دیوان ارجاع داده می‌شود. در این مرحله از نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، قاضی شعبه مدارک و دلایل شما را بررسی می‌کند و در صورت نیاز از طرف شکایت (مثلاً اداره یا سازمان مربوطه) توضیح می‌خواهد. در صورت نداشتن پاسخ از طرف مقابل، رسیدگی متوقف نمی‌شود و بر اساس مدارک موجود رأی صادر خواهد شد.

مرحله هشتم: دریافت ابلاغیه‌ها از طریق سامانه ثنا

تمام ابلاغیه‌های دیوان عدالت اداری از طریق سامانه ثنا ارسال می‌شود. بنابراین در روند نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری باید به‌صورت منظم وارد حساب کاربری خود شوید و بخش ابلاغیه‌ها را بررسی کنید تا هیچ اطلاعیه یا رأیی را از دست ندهید. اگر در مهلت قانونی به ابلاغیه پاسخ ندهید، ممکن است فرصت اعتراض یا تجدیدنظر از بین برود.

مرحله نهم: تجدیدنظرخواهی در صورت نیاز

اگر از رأی صادره راضی نباشید، می‌توانید در مدت مشخصی درخواست تجدیدنظر بدهید. در این مرحله از نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، باید دادخواست جدیدی برای تجدیدنظر تنظیم کرده و دلایل خود را به صورت دقیق ذکر کنید. توجه کنید که مهلت تجدیدنظر معمولاً ۲۰ روز برای افراد داخل کشور و ۲ ماه برای افراد خارج از کشور است.

مرحله دهم: پیگیری نتیجه و اجرای رأی

آخرین مرحله در نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری مربوط به پیگیری نتیجه و اجرای رأی است. پس از صدور رأی نهایی، چنانچه به نفع شما باشد، اجرای آن از طریق مراجع ذی‌ربط انجام می‌شود. اگر اداره یا سازمان مورد شکایت از اجرای رأی خودداری کند، می‌توانید درخواست اجرای حکم را در همان سامانه ثبت کنید تا موضوع پیگیری شود.

مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری

در روند نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری، رعایت مهلت‌های قانونی بسیار مهم است. اگر شکایت دیرتر از مهلت تعیین‌شده ثبت شود، قابل بررسی نخواهد بود.

1. مهلت اعتراض به رأی یا تصمیم نهادهای اداری:

   • ۳ ماه برای افراد مقیم ایران

   • ۶ ماه برای افراد مقیم خارج از کشور

2. مهلت تجدیدنظرخواهی از رأی شعب بدوی:

   • ۲۰ روز برای داخل کشور

   • ۲ ماه برای خارج از کشور

3. مهلت اعاده دادرسی:

   • ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی برای افراد داخل ایران

در صورت عدم رعایت این مهلت‌ها، دادخواست رد می‌شود. بنابراین در نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری باید زمان‌بندی را جدی بگیرید.

هزینه شکایت در دیوان عدالت اداری

پرداخت هزینه دادرسی یکی از مراحل اصلی در نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری است. این هزینه به صورت اینترنتی و از طریق سامانه ساجد پرداخت می‌شود. میزان هزینه بر اساس نوع شکایت متفاوت است:

نکته مهم: شکایت برای ابطال مصوبه‌ها یا آیین‌نامه‌های خلاف قانون در هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رایگان است و نیازی به پرداخت هزینه ندارد.

نکات تکمیلی در نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری

برای اینکه شکایت شما سریع‌تر و بدون نقص بررسی شود، در اجرای نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری به این موارد توجه کنید:

• مدارک را با وضوح بالا اسکن کنید.

• مهلت‌های قانونی را از دست ندهید.

• دادخواست را دقیق، قانونی و مستند بنویسید.

• از نوشتن جملات مبهم و احساسی پرهیز کنید.

• حتماً پیش از شکایت، پاسخ اداره مربوطه را به‌صورت کتبی دریافت کنید.

• در صورت نداشتن تجربه، از وکیل دیوان عدالت اداری برای تنظیم و ثبت شکایت کمک بگیرید تا از رد دادخواست جلوگیری شود.

سخن آخر

همان‌طور که دیدید، نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری شامل مراحل مشخصی است: ثبت‌نام در سامانه، تنظیم دادخواست، بارگذاری مدارک، پرداخت هزینه، ثبت نهایی و پیگیری از طریق سامانه ثنا. با رعایت دقیق این مراحل، می‌توانید شکایت خود را به شکل قانونی و صحیح پیگیری کنید. اگر در هر مرحله نیاز به مشاوره یا نمایندگی حقوقی دارید، سامان مقیمی، وکیل پایه یک دادگستری، گزینه‌ای مطمئن است. ایشان متخصص در پرونده‌های ملکی، خانواده و دیوان عدالت اداری بوده و می‌تواند از شروع شکایت تا دریافت رأی نهایی، همراه شما باشد.